Bahar geldi ayılar yavaş yavaş inlerinden çıkıp doğaya çıkmaya başladılar ve aç olma ihtimalleri yüksek. Dikkatli olmanın zamanı
Kışı inlerinde geçiren ayılar baharın gelmesiyle birlikte doğaya çıkıp yiyecek aramaya başlıyorlar. Bu arayış sırasında bazen yemek bulma problemi ile karşı karşıya kalarak insanların olduğu bölgelere yaklaşabiliyorlar. Normal şartlarda tüm yabani hayvanlar korunma içgüdüsü ile insanlardan uzak bölgeleri seçerler. Ayılarda her ne kadar insan’a göre çok güçlü olsa da sonuç itibari ile bizler onlar için bilinmeyen tehlikeli yaratıklarız. Ayı ile karşılaşmaların çoğu ya yanlışlık ile olmakta ya da yavru bir ayının merakı ve tecrübesizliği sonucu insanlara fazla yaklaşması neticesinde oluyor.
Türkiye’de sadece Boz Ayı yaşamaktadır. Esas olarak Karadeniz Bölgesi, Doğu Anadolu, yer yer Batı Anadolu ve Akdeniz Bölgesi’ne yayılmış durumdalar Toplam nüfus 3000-4000 birey olarak tahmin edilmektedir.
Boz Ayı:
| Tanımı Türkiye’de yaşayan ayı türünün “Ursus arctos L.” yani bozayı olduğu bilinmektedir. Ancak alt türü hakkında kesin veriler yoktur. Kafkasya alt ekolojik bölgesinde yaşayanlar ile Anadolu’nun iç kesimlerinde yaşayan bozayılar arasında bir farklılık olduğu ancak bunun tam olarak araştırılmadığı bilinmektedir. Daha önceki kaynaklar Suriye sınırına yakın olan kısımda “Syrica” alt türünün yaşadığı ancak kaçak avcılık sonucu yok olduğu kanısı vardır. Ortalama olarak dişiler 80-150 kg arasında erkekler ise 100-230 kg arasında olduğu boylarının 110-250 cm arasında değişebildiği bilinmektedir. Boz ayılar belirgin burun ve kafa yapıları, yuvarlak ve tüylü kulakları, küçük gözleri, iri vücutları sayesinde hemen fark edilir. Genel olarak boz renkten, kahverengiye, altın sarısına, griye, siyaha veya açık bej rengine kadar çeşitli kürk rengine sahiptirler. Kafaları genel olarak daha koyu renklidir ve sırtlarından beline doğru bir şerit bulunur. Ancak bulundukları yaşama alanına ve beslendikleri yere göre çok fazla morfolojik farklılık gösterirler. Yükseklerdeki kayalık alanlarda griye yakın tonlarda, kahverengi ve gümüş renginde olabilirler. Ancak açık alanlarda veya topraklı yamaçlarda boz veya kızıl-tarçın rengine yakın tonlarda olanları da vardır.
|
| Habitatı Hepçil bir canlı olması sebebiyle her türlü ortama uyum sağlayabilir. Deniz seviyesinden yüksek dağlara kadar birçok farklı habitatta yaşayabilir. Genel olarak besinin olduğu orman açıklıkları, alpin taşlık ve kayalık alanlar ile gündüz saklanabileceği kapalılığı yüksek ibreli ve yaprak döken ormanlık alanlarda ve insan etkisinde uzak alanlarda yaşamayı tercih ederler. |
| Yayılışı ve Yerel Adlar İç Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgesinin bazı illeri, Trakya bölgesi ve Suriye sınıran yakın alanların bir kısmı hariç birçok ilimizde bulunur. Ankara, Artvin, Muğla, Çanakkale, Ağrı, Van, Hakkari, Sivas, Kahramanmaraş, Erzurum, Konya, Bartın, Kastamonu, Çankırı, Bolu, Konya, Siirt bunlardan bazılarıdır. |
| Beslenme Boz ayının besin aralığı çok geniştir ancak genelde otçul diyeti seçerler. Büyük memelilerden, küçük memelilere, kuş yumurtalarından böcek ve larvalarına, bitki köklerinden meyvelere kadar çok farklı besinleri tüketebilirler. İlkbaharda zor iklim koşullarında arı kovanlarındaki bal ve larvalar ile yonca tarlalarından, yazın bahçelerdeki meyveler ve tarladaki ürünler ile ve kimi zaman da evcil hayvanlar ile beslenebilirler. Meyve veya sebzelerin en iyi, vitaminli ve proteinli olduğu olgun zamanını beklerler, eğer meyvelerin olgunlaşmadığını görürse aynı yere bir iki hafta içinde yeniden gelir. Yaşam alanları ÇBDK, yaban keçisi, yaban domuzu, karaca, sansar, tilki, kurt vb. hayvanlar ile örtüşebilir. Kurt ve yaban domuzu ile aralarında bir rekabet vardır. Yaban domuzu yavruları ile beslenebilirler. Kurtlardan ilk baharda ve kışın çekinirler. |
| Biyolojisi Ilıman iklimlerde ve kuzey yarım kürede ayılar yeterli yiyecek bulamadıkları zaman bir tür kış uykusuna yatarlar. Bu uyku aslında uzatılmış uyku olarak adlandırılır çünkü kış uykusuna yatan diğer hayvanların aksine vücut sıcaklıkları sadece bir iki derece azalar, metabolizmaları daha az yavaşlar ve rahatlıkla uykudan uyandırılabilirler. Kış uykusuna yatma zamanı yaklaşırken, ayıların yemek yeme ihtiyacı çok artar ve gündüz vakitlerinde de beslenmek için dışarı çıkabilirler. Ayılar bu dönemde aldıkları besinleri yağ olarak depolarlar. Bu yağları uyku sırasında ve uykudan kalktıklarında kullanmak içinde saklarlar. Ancak bu 3 ila 7 aya yayılmış bir uyku halinde kolayca uyandırılabilirler. Mevsime göre Kasım-Aralık aylarında bu uykuya yatma ve uyuşma hali başlar ve Mart ile Nisan arasında uyanırlar. Boz ayılar kış uykusu sırasında yemek yemez, su içmez, dışkı ve idrar bırakmazlar ancak ciddi biçimde kemik ağırlığından ve vücut ağırlığından kaybederler. Bunu yağ ve kemik depolarından günde 300 ila 3000 gr arasında kullanarak yaparlar. Bu arada dişi ayılar doğum yapabilir ve yavrular annelerini uyandırmadan emebilirler. Ayıların sütü diğer karasal yırtıcıların sütünden 3 kat daha fazla yağ ve protein içerir. Bozayılar uzun yaşayan canlılardır: Doğada yaklaşık 20 yıl kadar yaşasalar da kapalı ortamda 35 yıl kadar yaşabilirler. 4-6 yaşında erginliğe ulaşırlar, ancak 5 yaşından önce anne olmaları oldukça zordur. Çitleşme Mayıs’ın ortalarından Temmuz ayına kadar olabilir. Ayıların kızışma dönemi 10-30 gün arasında değişir. Boz ayılar çok eşlidir. Bir kaç ayı bir dişinin peşinden gidebilir ve yalnızca biri o dişiyle çiftleşir. Bir dişi aynı günde iki farklı erkek ile çiftleşebilir. Geciktirilmiş üreme döngüsü sergilerler. Döllenmiş yumurta dişinin rahmine sonbahara kadar yerleşmez. Zigot oluştuktan sonra uterusa tutunmaz ve beklemede kalır. Daha sonra yavrular çok az gelişmiş bir biçimde gözleri kapalı ve çaresiz bir halde yaklaşık 500 gr. olarak Ocak veya Şubat ayında doğarlar. Doğduklarında gözleri kapalı ve çaresizdirler. Türkiye’de genelde iki yavru yaparlar, 3 veya 4 yavru da olabilir ancak oldukça nadir görülür. Bu yavruların muhtemelen her birinin babası farklı bozayılardır. Yavrular annelerinin himayesinde yaklaşık 2 sene kadar beraber yaşarlar ve annelerinden doğada yiyecek bulmayı, saklanmayı ve kış uykusuna hazırlanmayı öğrenirler. Bu arada babalarını hiç tanımazlar. Erkekler ile sadece çiftleşme döneminde bir araya gelirler. Erkek bozayıların dişileri tekrar kızgınlığa getirebilmek ve kendi soyunu devam ettirebilmek için yavru bozayıları öldürebilirler. |
| Göçü Herhangi bir göç davranışı sergilemez ancak anneden ayrılan yeni yavrular kendilerine uygun alanlar bulmak için uzun mesafeler gidebilirler. |
| Popülasyonu Türkiye de yaşayan en büyük memeli hayvan olan boz ayı, yasadışı avlama, tuzakla yakalama ya da zehirleme yoluyla öldürülmektedir. Yaşam alanları da madencilik, yol yapımı, HES inşaatları ve orman kesimi faaliyetleri nedeniyle küçülmektedir. Ayı popülasyonu Türkiye’nin güneyinde yok olacak kadar azalmasına rağmen Doğu Karadeniz bölgesi halen iyi durumda popülasyonlar barındırmaktadır. Ancak son zamanlarda birçok ilimiz insan-ayı çatışmasının odağı haline gelmiştir. Türkiye popülasyonu tam olarak bilinmemektedir ancak yaptığımız tahminler sayısının 3000-5000 arasında olabileceğini göstermektedir. Türkiye Cumhuriyeti tarafından bozayının korunmasına yönelik imzalanmış uluslararası antlaşmalar: • IUCN 2000 Kırmızı liste: Küresel anlamda tehdit altında değil |
| Davranışları Ormanın en büyük canlısı olmasına ve çarpıcı cüssesine rağmen oldukça ürkek ve korkak canlıdır. İnsanlar ile karşı karşıya gelmemeye çalışır. Ani karşılaşmalarada ve ürktüğünde en yakındaki gizlenebilecek yere kaçmaya çalışır hiç durmadan gözden kayblouncaya kadar koşabilir. Arada ne kadar uzaklaştığını anlamak ve kendini güvene almak için durup, geri dönüp bakar ve koşmaya devam eder. Ayılar birbirlerine karşı önleyici davranışları ağaçların gövdesini kemirerek, sırtlarını kaşıyıp tüy bırakarak veya pençe izlerini bırakarak gösterirler. Birbirlerinin büyüklüklerini buradaki izlerin büyüklüğünden anlayabilirler. Yavru ayılar daima erkek ayılar tarafından öldürme riski olduğundan dişiler diğer ayılara karşı tedbirli ve sinirlidir. Ayılar çok iyi bir hafızaya sahiptirler ve kolayca öğrenebilirler. Boz ayılar daima yalnız tek yaşayan hayvanlar olarak bilinir ancak gezdikleri alanlar örtüşebilir. |
| Yerel Adlar Karadeniz yöresinde Datvi (Gürcüce ayı) de denir. Yavrularına “palak” denir. Genel olarak ayı diye adlandırılır. |
| Ses-Ötüşü Oldukça horultu bir hayvan olabilir, karşılaşmalarda böğürebilir veya kükreyebilir. Yavrularını tiz bir ses ile çağırır. |
| Kaynaklar Ambarlı, H., Bilgin, C.C. 2008. Türkiyenin kuzeydoğusunda İnsan- Bozayı çatışması: Karşılaşmalar, zararlar ve yaklaşımlar. Ursus 19 (2):146–153. Ambarlı, H. 2006. Artvin Yusufeli’de ( Türkiye’nin kuzeydoğusunda) insan-bozayı çatışmasının zamansal ve mekansal analizi. Yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara, Türkiye. 94 sayfa. Demirsoy, A. 1996. Türkiye Omurgalıları, Memeliler. Meteksan A.Ş. Ankara. Pasitschniak-Arts, M. (1993). Memeli Türleri no. 439: Ursus arctos. American Society of Mammalogists. Sayfa 1-10. Turan N., 1984. Türkiye’nin Av ve Yaban Hayvanları, Memeliler. |
Eyvah bir ayı gördüm, ne yapmalıyım?
Eğer ayıların bulunduğu bir ortamda yürüyorsanız, özellikle de bitkiler ve ortam görünmenizi zorlaştırıyorsa kendinizin orada olduğunu belli edin. Gürültü yapın, şarkı söyleyin, yüksek sesle konuşun ya da sırt çantanıza bir çan takın. Ayı, normalde korkak hayvandır, gürültüyü duyunca bölgeden uzaklaşacaktır,
Ayıların yaşadığı ormanlarda ya da doğal ortamlarında gruplar halinde yürünmesi halinde çıkartılacak gürültü yüzünden ayının bölgeden uzaklaşacağını ve ayı saldırısının önüne geçilebilir, Ayı, ani bir hareket yapılmazsa insanı görünce kaçar
Ayının bulunabileceği ortamda gruplar halinde yürüyenlerin ayıyla karşılaşmadığını, bunun da ayıların gürültü ve insanı görünce kaçtığını ortaya koyuyor:
Ayıdan korunmak için rüzgarı arkanıza alarak yürüyün. Çünkü rüzgar sizin kokunuzu ona ulaştıracaktır. İnanılanın aksine ayılar insan kadar görebilmesine karşın, gözlerinden ve kulaklarından daha çok burunlarına güvenirler. Daima sizin orada olduğunuzu ayıların bilmesine olanak tanıyın. Böylece ayı oradan uzaklaşacaktır. Ayılar da tıpkı insanlar gibi doğada patika yolları kullanırlar. Onların geçiş yolları yakınına kamp kurmayın. Ayı ile ani karşılaşmaların önüne geçmeye çalışın.
“Ani hareketten kaçının”
Ayıların kış şartlarında yaşamlarını sürdürmeleri için sadece 6 ile 9 ay arası beslenirler ve ani hareket yapılması halinde saldırgan olabilirler
Ayılar çok güçlü ve çevik hayvanlardır, yaşadığı mekanı, gençleri ve özellikle de yavrularını inanılmaz şekilde korur. Asla bir ayıya, yuvasına ve yavrusuna yaklaşmayın. Onları beslemeye kalkmayın. Yakında bir ayı görürseniz geri dönerek orayı terk edin. Eğer bunu yapamıyorsanız ayı sizin yolunuzdan uzaklaşıncaya kadar bekleyin.
Hayvana daima kaçacağı bir yol bırakın. Sakın koşmayın. Ayıların çoğu bir yarış atı kadar hızlı koşabilir. Ani ve hızlı hareket ayının saldırmasına neden olabilir.”
“Ayıyı kızdırmayın!”
Ayı ile karşılaşılması halinde ona yönelik herhangi bir cisim atılmasının ayıyı kızdırabileceğini, dolayısıyla bu tür davranışlardan kaçınılması gerekir
Eğer ayı dişlerini gösteriyorsa, bağırıyorsa ya da başını yere eğip kulaklarını arkaya doğru atmışsa kızgındır. Kızgın bir ayının size saldırabileceğini göz önünde bulundurun. Eğer saldırgan görünmüyorsa, yumuşak bir ses tonuyla konuşun ve yavaşça geri dönün. Eğer ayı ayağa kalkmış ve havayı kokluyorsa sizi tanımaya çalışıyordur, konuşmaya devam edin. Eğer ayı kızmaya başlıyorsa yanınızda bulunan çantayı oyalamak için ayıya bırakın ve yavaşça en yakınınızdaki ağacın en tepesine tırmanın.
Ayılar genellikle ağaca tırmanamaz ancak 4 metre yüksekliğe kadar uzanabilirler, Bu nedenle yüksek bir ağaca tırmanın ve ayının uzaklaştığından emin olana kadar ağaçtan inmeyin
Ayıların meraklı, zeki ve tehlikeli hayvanlar Ayı, insandan uzak durmak ister. Bir çok durumda eğer bir ayıya fırsat verirseniz sizden uzaklaşacaktır. Ayı, genellikle bir insanı takip edip saldırmaz
Ayılara karşı kullanılan biber gazı spreyleri mevcut. Ülkemizde satılıyor mu bilmiyorum. Belki kullanılabilir ama bana pek güvenilir gelmiyor.
İlk Yorumu Siz Yapın